سندرم ایسکمی روده و کاهش جریان خون به روده
سندرم‌های ایسکمیک روده‌ای ـ سندرم های ایسکمیک احشایی یا مزانتریک ـ هنگامی رخ می‌دهد که جریان خون به روده به علت انسداد رگ‌های خونی کاهش می‌یابد. وقتی جریان خون به روده به دلیل انسداد و معمولاً در یک شریان کاهش می‌یابد، ایسکمی روده‌ای شرایط مختلفی را بروز می‌دهد و می‌تواند بر روی روده‌ی کوچک یا روده‌ی بزرگ (کولون) یا هر دوی آن‌ها تأثیر بگذارد. در بیشتر موارد، سندرم های ایسکمیک روده‌ای ناشی از آترواسکلروز (ایجاد ماده چربی و پلاک در دیواره‌های رگ‌های خونی) است که منجر به تنگ شدن یا انسداد عروق می‌شود. این شرایط همچنین می‌تواند از طریق لخته‌های خون یا آنوریسم (بزرگ شدن یا انحنای غیر طبیعی) در عروق ایجاد شوند. سندرم‌های ایسکمیک روده‌ای بعد از ۶۰ سال شایع‌تر هستند، اما در هر سنی ممکن است رخ دهند. ایسکمی روده‌ای یک بیماری جدی است که می‌تواند باعث درد روده شود. در موارد شدید، کم شدن جریان خون به روده می‌تواند به بافت روده آسیب برساند. ایسکمی روده اصطلاحی است که برای توصیف نتیجه اختلالات مختلفی که به سبب خون‌رسانی ناکافی در دستگاه گوارش رخ می‌دهد، استفاده می شود. چنین آسیب‌های ایسکمیک می‌تواند با علایمی از جمله درد ناگهانی شكم یا اسهال خونی یا وضعیت جدی‌تر مانند گانگرن كه ممكن است نیاز به عمل جراحی داشته باشد و حتی به مرگ منجر شود، آشکار گردد.
در حال حاضر درمان‌هایی برای رفع ایسکمی روده در دسترس هست. به منظور افزایش شانس بهبودی لازم است تا علایم اولیه را تشخیص داده و از کمک‌های پزشکی هم استفاده شود. ایسکمی روده‌ای می‌تواند یک بیماری ویرانگر باشد، اما پیشرفت فوق العاده‌ای در درک پزشکی از ایسکمی روده در ۵۰ سال گذشته باعث شده تا در حال حاضر تعداد بسیاری از پزشکان قادر به تشخیص و شناسایی ایسکمی روده در اوایل ایجاد آن و در نتیجه دست‌یابی به نتایج بهتر درمانی در بیماران خود باشند. با توجه به اطلاعات فعلی در مورد این بیماری و در دسترس بودن گزینه‌های تشخیصی و درمانی مدرن امکان افزایش اطمینان از بهبودی بسیاری از بیماران وجود دارد.
این نکته حائز اهمیت است که مدیریت مؤفق ایسکمی روده شامل مشارکت بین بیمار و پزشک است. شناخت علائم اولیه و عوامل خطر بیماری توسط بیماران، توانایی پزشکان در تشخیص و مدیریت مناسب را افزایش می‌دهد.
ایسکمی حاد مزانتریک (AMI) یک سندرم ناشی از جریان خون نامناسب از طریق عروق مزانتریک است که در نهایت منجر به ایسکمی و گانگرن دیواره‌ی روده می‌شود. اگر چه رخداد این وضعیت نسبتاً نادر است، اما در صورت وقوع شرایط تهدیدکننده‌ی زندگی است. به طور گسترده، AMI ممکن است به صورت شریانی یا وریدی طبقه‌بندی شود. ایسکمی حاد مزانتریک به صورت شریانی ممکن است به دو نوع ایسکمی مزانشیمی غیرقابل انسدادی (NOMI) و ایسکمی شریانی مزانتریک (OMAI) تقسیم شود. ایسکمی شریانی مزانتریک بیشتر به آمبولی شریانی حاد مزانتریک (AMAE) و ترومبوز شریانی مزانتر حاد (AMAT) تقسیم می‌شود. ایسکمی حاد مزانتریک به صورت وریدی نیز به شکل ترومبوز وریدی مزانتر (MVT) است. از آن‌جایی که چهار نوع ایسکمی حاد مزانتریک شباهت‌های مشترک دارند و در نهایت در صورت عدم درمان صحیح به از بین رفتن روده منجر خواهند شد، ممکن است با هم مورد بحث و بررسی قرار بگیرند.
گزینه‌های درمانی ترومبوز حاد بر روش‌های جراحی متمرکز شده و از اواخر قرن بیستم تغییری پیدا نکرده است. بعضی از بیماران ممکن است کاندید خوبی برای آنژیوپلاستی تحتانی با استنت‌گذاری باشند. ایسکمی مزانتریک با توجه به مرگ و میر و مشکلات تشخیص، خطر قابل توجهی برای بیمار دارد. این خطر را می توان با تصویربرداری تشخیصی زودهنگام و تهاجمی و مشاوره اولیه جراحی کاهش داد.
علل بیماری ایسکمی روده
دستگاه گوارش سیستم پیچیده‌ای از یک لوله‌ی طویل را تشکیل می‌دهد. هر قسمت روده وظایف متفاوتی دارد. مهمترین وظیفه روده، جذب مواد مغذی از مواد غذایی مصرفی و دفع مواد زائد بدن به شکل مدفوع است. این فعالیت‌ها نیازمند اکسیژن و دیگر مواد حیاتی است که به وسیله یک شبکه وسیع از عروق خونی به نام شریان‌ها و رگ‌ها منتقل می‌شود و توسط روده دریافت می‌گردد. هنگامی که جریان خون روده در نقطه‌ای کاهش می‌یابد، کمبود منابع لازم برای نگهداری روده باعث جلوگیری از کارکرد طبیعی روده می‌شود.
ایسکمی روده‌ای زمانی اتفاق می‌افتد که جریان خون از طریق شریان‌های اصلی که جریان خون را به روده خود منتقل می‌کنند، متوقف شود. این بیماری دارای علایم بالقوه بسیاری از جمله انسداد در عروق ناشی از لخته شدن خون و یا محدود شدن جریان شریان به علت تجمع چربی و کلسترول است. انسداد همچنین می‌تواند در رگ‌ها رخ دهد که البته کمتر رایج است. چندین علت احتمالی برای ایسکمی و نارسایی خونی روده وجود دارد که عبارت‌اند از:
فتق: اگر روده به سمت جایگاه نامناسب و اشتباه حرکت کند یا از هم گسیخته شود، می‌تواند جریان خون را قطع کند.
چسبندگی: روده ممکن است در بافت اسکار و محل جراحی قبلی به دام افتاده باشد که در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به از دست رفتن جریان خون ناحیه شود.
آمبولی: لخته شدن خون می‌تواند یکی از شریان‌های تأمین کننده روده را مسدود کند. افرادی که دچار حمله قلبی یا آریتمی مانند فیبریلاسیون دهلیزی هستند، در معرض خطر این مشکل قرار دارند.
افزایش کلسترول: شریان‌هایی که خون را به روده منتقل می‌کنند، ممکن است به سبب افزایش کلسترول تنگ شده یا مسدود شوند. هنگامی که این اتفاق در شریان‌های قلبی رخ می‌دهد، باعث حمله قلبی می‌شود و هنگامی که در شریان‌های روده اتفاق می‌افتد، باعث ایسکمی روده می‌شود.
خونریزی عروق دور از روده: در صورت خونریزی عروق دور از روده، عروق توسط لخته‌های خون مسدود شده و جریان خون در روده متوقف می‌شود. این مشکل در افراد مبتلا به بیماری کبدی، سرطان یا اختلالات انعقادی بیشتر است.
فشار خون پایین: فشارخون بسیار پایین در بیمارانی که در حال حاضر دارای تنگی شرایین روده هستند نیز ممکن است باعث قطع جریان خون در روده شود. این مشکل اغلب در افرادی با سایر مشکلات جدی پزشکی رخ می‌دهد.
با این حال علل بیماری ایسکمی روده هر چه که باشد یا کاهش جریان خون به دستگاه گوارش به هر علتی که رخ دهد، باعث ضعف سلول‌ها و در نهایت از بین رفتن آن‌ها می‌شود. اگر آسیب شدید باشد حتی عفونت، گانگرن و در نهایت سوراخ شدگی دیواره روده نیز رخ می‌دهد. ایسکمی روده‌ای در صورت عدم درمان می‌تواند مرگبار باشد. نوع و پیش‌آگهی آسیب های ایسکمیک می‌تواند به شدت متفاوت باشد و بستگی به علت آسیب نیازمند درمان مختلف باشد.
عوارض جبران ناپذیر بیماری ایسکمی روده چیست؟
عدم توجه به پیگیری و درمان به موقع بیماری ایسکمی روده می‌تواند با عوارض جبران ناپذیری همراه باشد. برخی از عوارض بیماری ایسکمی روده عبارت‌اند از:
افرادی که مقدار زیادی از بافت‌های روده خود را از دست دادند، می‌توانند مشکلاتی در جذب مواد مغذی داشته باشند و دچار سوء‌تغذیه شوند.
برخی از افراد ممکن است به شدت مبتلا به تب و عفونت خون (سپسیس) شوند.
اگر جریان خون به روده به طور کامل و ناگهانی مسدود شود، بافت روده می‌تواند بمیرد و دچار گانگرن شود. آسیب یا مرگ بافت روده ممکن است نیاز به کولوستومی یا ایلئواستومی موقت یا دائمی داشته باشد.
دیواره روده می‌تواند سوراخ شده و در نتیجه محتویات روده به حفره شکمی نفوذ کند که باعث عفونت شدید (پریتونیت) می‌شود.
گاهی اوقات روده‌ها می‌توانند از ایسکمی بهبود یابند، اما طی روند بهبودی بدن در ناحیه، بافت زخم ایجاد می‌شود که روده را متورم و دچار تنگی می‌کند.
بیماری ایسکمی روده یک بیماری جدی است که اگر سریع درمان نشود، می‌تواند حتی منجر به مرگ بیمار شود. چشم‌انداز و پیش‌آگهی این بیماری به علت آن بستگی دارد. با این حال مصرف و رعایت یک رژیم غذایی مغذی و اجتناب از مصرف سیگار می‌تواند به جلوگیری از این بیماری کمک کند. درمان سریع فتق و کنترل عوامل خطر مانند آریتمی قلب، فشار خون بالا و کلسترول نیز می‌تواند مؤثر باشد. یک نتیجه خوب با درمان سریع حاصل خواهد شد.
