سندرم روده کوتاه چیست؟
سندرم روده کوتاه شرایطی است که در آن بدن فرد قادر به جذب مواد مغذی کافی از مواد غذایی مصرفی به سبب کوتاهی روده نیست. روده‌ی کوچک جایی است که اکثر مواد مغذی مصرفی در طول عبور از آن هضم و جذب بدن می‌شوند. افراد مبتلا به سندرم روده‌ی کوتاه قادر به جذب آب، ویتامین، مواد معدنی، پروتئین، چربی، کالری و سایر مواد مغذی از غذای مصرفی نیستند. اگرچه بعضی از منابع پزشکی نام سندرم روده کوتاه را برای موارد ناشی از جراحی برداشت بخشی از روده کوچک استفاده می‌کنند، اما منابع دیگر اشاره کرده‌اند که این اختلال می تواند از هر گونه بیماری، آسیب یا وضعیتی که مانع از عملکرد طبیعی روده‌ی کوچک شود، حتی اگر طول روده نیز تغییر نکند، ناشی شود. سندرم روده کوتاه ممکن است به عنوان یک علت یا زیر شاخه‌ای از نارسایی روده طبقه‌بندی شود. در موارد نادر، نوزادان با یک روده کوتاه (سندرم روده‌ی‌کوتاه مادرزادی) متولد می‌شوند. علت دقیق سندرم روده کوتاه مادرزادی ناشناخته است.
روده‌ی کوچک یک اندام لوله‌ای شکل بین معده و روده‌ی بزرگ است. بیشتر هضم غذا و جذب مواد مغذی در روده‌ی کوچک رخ می‌دهد. روده‌ی کوچک شامل دوازدهه، ژژونوم و ایلئوم است.
- دوازدهه: قسمت اول روده کوچک که آهن و سایر مواد معدنی را جذب می‌کند، دوازدهه نام دارد.
- ژژونوم: قسمت وسط روده‌ی کوچک که کربوهیدرات، پروتئین، چربی و بیشتر ویتامین‌ها را جذب می‌کند، ژژونوم نام دارد.
- ایلئوم: انتهای پایینی روده‌ی کوچک، جایی که اسیدهای صفراوی و ویتامین B12 جذب می‌شوند ایلئوم نام دارد.
کولون در بزرگسالان حدود ۱۵۰ سانتیمتر است و آب و هر ماده غذایی باقی مانده از مواد خوراکی عبوری روده‌ی کوچک را جذب می‌کند. سپس روده‌ی بزرگ از مایع موجود، مواد جامدی به نام مدفوع تولید می‌کند.
سندرم روده‌ی کوتاه بر مردان و زنان به میزان مساوی تأثیر می‌گذارد. شیوع دقیق سندرم روده کوتاه در جمعیت عمومی نامشخص است. از طرفی برآورد شیوع سندرم روده کوتاه دشوار است، بنابراین بیماری نادری است. در مطالعاتی در انگلستان میزان بروز سندرم روده کوتاه که نیاز به درمان دارد، حدود ۲ بیمار در یک میلیون نفر بوده است. نشانههای خاص آن در افراد مختلف، متفاوت است. اسهال شایع و اغلب شدید است و میتواند باعث کمبود آب بدن شود که حتی میتواند تهدید کننده زندگی فرد باشد. سندرم روده کوتاه میتواند به سوء‌تغذیه، کاهش وزن ناخواسته و علایم اضافی که به علت از دست دادن ویتامین‌های ضروری و مواد معدنی است، منجر شود. اختلال معمولاً میتواند به طور مؤثر کنترل شود. با این حال، در بعضی موارد، سندرم روده میتواند به عوارض شدید، ناتوان کننده و تهدید کننده زندگی منجر شود.
هر ساله در ایالات متحده، بسیاری از بیماران تحت عمل جراحی بخش‌هایی از روده‌ی کوچک برای رفع اختلالات مختلف از جمله بیماری التهابی روده (IBD)، بدخیمی، ایسکمی مزانتر و موارد مشابه قرار می‌گیرند. روش‌های غیرکاربردی مختلف می‌توانند بیماران را مستعد یک سندرم روده‌ی کوتاه کنند. آن دسته از بیماران که سطح کافی روده برای جذب مواد غذایی ندارند، در معرض اختلالات سوء‌تغذیه، اسهال و اختلالات الکترولیتی خواهند بود. در ایالات متحده، حدود ۱۰،۰۰۰ تا ۲۰،۰۰۰ بیمار برای سندرم روده کوتاه در خانه تغذیه وریدی کامل دریافت می‌کنند.
طول متوسط روده‌ی کوچک انسانی بالغ حدود ۶۰۰ سانتیمتر است. هر گونه بیماری، آسیب بافتی، اختلال عروقی باعث از بین رفتن ۵۰ درصد یا بیشتر روده‌ی کوچک می‌شود و بیمار در معرض خطر سندرم روده کوتاه قرار می‌گیرد. بنابراین سندرم روده ی کوتاه ممکن است به دنبال این موارد رخ دهد:
- بخشی از روده‌ی کوچک طی جراحی حذف شده باشد. شرایطی که ممکن است نیاز به جراحی بخش بزرگی از روده‌ی کوچک داشته باشند، شامل بیماری کرون، سرطان، آسیب بافتی و لخته شدن خون ـ در شریان‌هایی که به روده خون‌رسانی می‌کنند ـ است.
- بخشی از روده‌ی کوچک به صورت مادرزادی حذف یا آسیب دیده باشد. نوزادان ممکن است با یک روده‌ی کوچک کوتاه یا با یک روده‌ی کوچک آسیب دیده که باید طی جراحی برداشته شود، متولد شوند.
از دست دادن عملکرد یا تغییر شکل بخش‌های وسیع روده‌ی کوچک به صورتی است که ظرفیت جذب شدیداً به خطر می افتد. اگرچه به طور معمول برش کولون سبب ایجاد سندرم روده‌ی کوتاه نمی‌شود، اما حضور این قسمت میتواند یک عامل حیاتی در مدیریت بیمارانی باشد که مقدار قابل توجهی از روده‌ی کوچک خود را به دلایلی از دست داده‌اند. شایعترین علل سندرم روده کوتاه در بزرگسالان شامل بیماری کرون، اختلال عروقی مزانتر، تروما و انسداد روده‌ای و در کودکان انتروکولیت غدد لنفاوی و آتروزی روده (وقتی بخشی از روده به طور کامل تشکیل نمی‌شود، اتفاق می‌افتد) از رایج‌ترین عوامل بالینی است. سایر شرایط مرتبط با سندرم روده کوتاه شامل روده‌ی کوچک مادرزادی و گاستروشیزیس(زمانی که روده طریق بند ناف از بدن بیرون می‌آید)، فتق داخلی (زمانی رخ می‌دهد که روده‌ی کوچک جابجا شده) است.
برداشتن عضلات روده‌ی کوچک منجر به کاهش فرآیندهای گوارشی و جذب می‌شود. هضم و جذب مناسب نمی‌تواند به صورت طبیعی انجام شود و وضعیت تغذیه‌ای مناسب بدون مراقبت حمایتی حفظ نمی‌شود. به طور معمول درمان سندرم روده‌ی کوتاه شامل رژیم‌های غذایی خاص و مصرف مکمل‌های غذایی است. در مواردی ممکن است، برای جلوگیری از سوء‌تغذیه نیاز به تغذیه از طریق ورید (تغذیه وریدی) باشد.
اما همه‌ی بیماران با از دست دادن مقادیر قابل توجهی از روده‌ی کوچک خود، دچار سندرم روده کوتاه نمی‌شوند. فاکتورهای مهم تعیین کننده ایجاد سندرم شامل طول قدامی روده‌ی کوچک، بخش از بین رفته روده، سن بیمار در هنگام از دست دادن روده و طول باقیمانده‌ی روده کوچک و روده‌ی بزرگ و تطابق روده است. چند روش و درمان تهاجمی برای درمان سندرم روده کوتاه طراحی شده است که شامل ایجاد دسترسی به ورید مرکزی برای گرفتن کل مواد مغذی تزریقی و یا پیوند روده است.
اختلالات فیزیولوژیکی در سندرم روده کوتاه در نتیجه از دست دادن مقدار زیادی از سطح جذب روده است. عواقب این آسیب شامل جذب ناکافی آب، الکترولیت‌ها، مواد مغذی (یعنی پروتئین، کربوهیدرات، چربی، ویتامین‌ها، مواد معدنی و عناصر کمیاب) است. دستگاه گوارش یک منبع حیاتی برای جذب آب و الکترولیت و انتقال آن است. دستگاه گوارش همچنین باید با ترشحات قابل توجه روزانه خود مقابله کند. ترشحات دستگاه گوارش از ۸۰۰۰ تا ۹۰۰۰ میلی‌لیتر مایع در روز تجاوز می‌کند و بیشتر آن از ترشحات اندوژن حاصل می‌شود. دستگاه گوارش سالم و کارآمد ۹۸ درصد مایعات را دوباره جذب می‌کند. بیشتر این جذب و حدود ۸۰ درصد آن در روده کوچک رخ می‌دهد. ایجاد اختلال در عوامل تعیین کننده، جذب مایع، روده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. عوامل اصلی شامل سطح مخاطی روده، سلامتی یا یکپارچگی مخاط، وضعیت تحرک روده‌ی کوچک و اسمولاریته است.
سندرم روده کوتاه بسته به عملکرد روده ممکن است خفیف، متوسط یا شدید باشد. چه مواد مغذی در روده کوچک با مشکل جذب مواجه است به بخش روده‌ی کوچک آسیب دیده یا برداشته شده بستگی دارد.
در شرایط عادی حدود ۹۰ درصد هضم و جذب مواد مغذی قابل توجه مورد نیاز در ۱۰۰ الی ۱۵۰ سانتیمتر انتهایی ژژونوم انجام می‌شودکه شامل جذب پروتئین‌ها می‌باشد. کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها ویتامین B، C و اسید فولیک و ویتامین‌های محلول در چربی A، D،E ناشی از انطباق در ایلئوم است. رزکسیون ایلئال به شدت ظرفیت جذب آب و الکترولیت‌ها را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، ایلئوم محل جذب نمک صفرا و ویتامین B12 است. از دست دادن طول‌های قابل توجهی از ایلئوم تقریباً همیشه باعث اسهال می شود. از دست رفتن نمکهای صفراوی پس از برداشتن ترمینال ایلئوم منجر به عدم جذب چربی و از دست دادن ویتامین‌های محلول در چربی می‌شود.
حفظ ایلئوسکال، ترشح روده‌ای را کند می‌کند و زمان بیشتری برای جذب لازم می‌شود. اگر دریچه ایلئوسکال از بین برود، زمان حمل و نقل سریع‌تر شده و از دست دادن مایع و مواد مغذی بیشتر می‌شود. علاوه بر این، باکتری‌های کولون می‌توانند روده کوچک را آلوده کنند و منجر به بدتر شدن اسهال و از دست دادن مواد مغذی شوند. حفظ کولون دارای صفات مثبت و منفی است. جذب آب کولون میتواند تا پنج برابر ظرفیت عادی خود را پس از برداشتن روده کوچک افزایش دهد. همچنین، با توجه به باکتری موجود در آن، کولون دارای ظرفیت ذاتی برای متابولیسم کربوهیدرات‌ها به اسیدهای چرب بوتیرات، پروپیونات و استات است. این ماده یک منبع سوخت ترجیحی برای روده‌ی بزرگ است. در مقابل، نگهداری کولون باعث بروز سنگهای اگزالات ادراری می‌شود. ورود کلسیم به روده‌ی بزرگ منجر به اشباع ادرار با بلورهای کلسیم اگزالات و تشکیل سنگ می‌شود. حفظ کولون در غیاب دریچه ایلئوسکال میتواند منجر به رشد بیش از حد باکتری‌ها در روده‌ی کوچک شود. افراد مبتلا به این بیماری می‌توانند با کمک پزشک زندگی فعالی داشته باشند. با گذشت زمان، بدن به داشتن یک روده کوچک‌تر عادت کرده و ممکن است نیاز به داروهای مصرفی کمتر شود.
تشخیص سندرم روده کوتاه
تشخیص سندرم روده کوتاه براساس تاریخچه‌ی پزشکی بیمار، ارزیابی کامل بالینی و انواع آزمایش‌های تخصصی از جمله آزمایش‌های خونی و نتایج تصویربرداری انجام می‌شود. تست‌های لازم شامل آزمایش‌های بیوشیمی خون (مانند سطح آلبومین)، شمارش کامل خون (CBC)، آزمایش چربی مدفوع، تصویربرداری اشعه ایکس روده‌ی کوچک و سطح ویتامین‌ها در خون است. به منظور تشخیص بهتر بیماری سؤالاتی درباره‌ی علایم بیماری و سوابق جراحی روده پرسیده می‌شود. پزشک در طول معاینه‌ی فیزیکی، بدن بیمار را بررسی می‌کند و به دنبال شواهدی از تحلیل عضلانی یا کاهش وزن و علایم کمبود ویتامین و مواد معدنی می‌پردازد. بیشتر سؤالات پزشک عبارت‌اند از:
- چگونه بیماری خود را احساس می‌کنید؟
- چه علایم دارید؟
- آیا سابقه ابتلا به بیماری دیگر دارید؟
- سطح انرژی شما چگونه است؟
- آیا اسهال دارید؟
- آیا پس از خوردن غذاهای خاص مشکل دارید؟
- چه چیزی نشانه های شما را بهتر می‌کند؟ چه چیزی علایم شما را بدتر می‌کند؟
در آزمایش مهم شمارش کامل خون (CBC) به بررسی کم خونی در فرد پرداخته می‌شود. آزمایش ارزیابی سطوح آلبومین، وضعیت تغذیه‌ای و کم آبی بدن را بررسی می‌کند. افزایش آنزیم‌های کبدی، اختلالات الکترولیتی ناشی از کمبود آب را نشان می‌دهد. کراتینین نشان دهنده‌ی عملکرد کلیه است. کلسیم، منیزیم و فسفر برای تشخیص کمبودهایی که میتواند بر بسیاری از فرآیندهای متابولیک تأثیر بگذارد، بررسی می‌شوند. آزمایش چربی مدفوع توانایی بدن برای جذب چربی را اندازه‌گیری می‌کند. برای این آزمون بیمار یک نمونه مدفوع را در یک کیت آزمون خانگی تهیه و آن را به آزمایشگاه تحویل می‌دهد. برای تهیه نمونه مدفوع کودکان می‌توان از پوشاک مخصوص تهیه‌ی نمونه استفاده نمود. برخی آزمایشات تشخیصی، کمبود ویتامین‌ها یا مواد معدنی مرتبط با سندرم روده کوتاه را نشان می‌دهد.
تکنیک‌های تصویربرداری نیز برای ارزیابی افراد مبتلا به سندرم روده کوتاه مورد استفاده قرار می‌گیرد. تصویربرداری اشعه X ، سی تی اسکن و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) شكم یا سونوگرافی شكم بررسی علایم انسداد (فلج عضلات روده) و ارزیابی سلامت کبد و سلامت پوشش روده کوچک را انجام می‌دهد. سونوگرافی شکمی برای تشخیص اختلال صفراوی یا سنگهای صفراوی که اغلب با سندرم روده کوتاه ارتباط دارد،کاربردی است.
آزمایش‌های دیگری نیز برای شناسایی یا ارزیابی عوارض احتمالی سندرم روده کوتاه انجام می‌شود. به عنوان مثال، بیوپسی کبدی برای ارزیابی سلامت و عملکرد کبد از جمله کلستاز، هپاتیت غیر الکلی و سیروز انجام می‌شود. مطالعات بالینی و کولونوسکوپی نیز به ارزیابی عملکرد روده‌ی باقیمانده کمک می‌کند. دانسیتومتری استخوان برای بررسی بیماری‌های متابولیک استخوانی که ممکن است به سبب کمبود کلسیم و ویتامین D ایجاد شود، انجام می‌گردد.
البته ویژگی‌های متعددی وجود دارد که کلید تشخیصی بوده و طی معاینه بالینی مشخص می‌شود. این موارد مربوط به اختلالات تغذیه‌ای زیر است:
- کمبود پروتئین و سوء‌تغذیه که با تحلیل عضلانی، ادم اندام‌های محیطی به خصوص پاها، پوسته پوسته شدن، نقاط برجسته در ناخن‌ها و عملکرد ضعیف رشد در کودکان بروز می‌کند.
- کمبود اسید چرب ضروری (لینولئیک و لینولنیک) که با محدودیت رشد، درماتیت، آلوپسی تظاهر می‌کند.
- کمبود ویتامین A که با آسیب قرنیه، تأخیر رشد بروز می‌کند.
- کمبود ویتامین‌های Bکه کمبود نوع یک آن با ادم، افزایش ضربان قلب و نوع شش آن با نوروپاتی محیطی و کمبود نوع دوازده با تشنج ظاهر می‌شود.
- کمبود ویتامین D رشد را تضعیف و استخوان‌ها را در معرض شکستگی و آسیب قرار می‌دهد.
- کمبود ویتامین E در صورت شدید بودن منجر به ناهماهنگی بین عضلات، ادم و رفلکس‌های شدید تاندون می‌شود.
- کمبود ویتامین K پتشیا ( نوعی هماتوم )، اکیموز( کبودی یا خون‌مردگی ) و پورپورا ( خونریزی زیر پوستی ) ایجاد می‌کند.
- کمبود آهن باعث کم خونی و بدشکلی ناخن می‌شود.
- کمبود روی منجر به زخم معده، بثورات اریتماتوزی در اطراف دهان، چشم و بینی می‌شود.
برخی سؤالات متداول بیماران از پزشک پس از تشخیص سندرم روده کوتاه عبارت است از:
- سندرم روده‌ی کوتاه من چقدر جدی است؟
- آیا درمان می‌شود؟
- چه کارهایی می‌توانم انجام دهم تا احساس خوبی داشته باشم؟
- چه نوع درماني لازم است؟
- چه نوع غذایی باید مصرف کنم؟
درمان سندرم روده کوتاه
پزشک بر اساس نیازهای تغذیه‌ای بیمار مبتلا به سندرم روده کوتاه درمان‌های متفاوتی اعم از حمایت تغذیه‌ای، دارو درمانی، عمل جراحي و پیوند روده را توصیه می‌کند. درمان سندرم روده کوتاه به سمت درمان علایم خاصی که در هر فرد ظاهر می شود، هدایت می شود. درمان ممکن است به تلاش‌های هماهنگ یک تیم از متخصصان نیاز داشته باشد. متخصصان گوارش، جراحان، متخصصین تغذیه و سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی (روانشناسی اجتماعی) نیاز به برنامه‌ریزی منظم و جامع درمان فرد مبتلا دارند. به طور کلی درمان این سندرم دارای دو هدف کاهش علایم و تأمین ویتامین‌ها و مواد معدنی کافی بدن بیمار است. در حال حاضر هیچ درمان قابل اعتمادی برای سندرم روده کوتاه وجود ندارد. اما روش‌های خاص درماني و مداخلات لازم در افراد مبتلا به سندرم روده کوتاه به عوامل متعددی از جمله علایم خاص موجود، محل و میزان قسمت آسیب دیده روده‌ی کوچک و کولون، سن فرد و سلامت عمومی او، تحمل برخی داروها یا روش‌های درمانی، ترجیح شخصی و سایر عوامل بستگی دارد. تصمیمات مربوط به استفاده از مداخلات درمان خاص باید توسط پزشکان و سایر اعضای تیم مراقبت‌های بهداشتی با مشاوره دقیق با بیمار و یا والدین بر اساس مشخصات موردی بیمار انجام شود و در مورد مزایای بالقوه و خطرات آن از جمله عوارض جانبی احتمالی و اثرات بلندمدت، ترجیح بیمار و دیگر عوامل مناسب بحث شود. گزینه‌های درمانی‌ای که ممکن است برای درمان افراد مبتلا به سندرم روده کوتاه استفاده شوند، پیچیده و متنوع هستند. برنامه درمانی خاص به شدت فردی است. حفظ و تداوم مصرف غذای مناسب برای افراد مبتلا به سندرم روده کوتاه امری حیاتی است. مداخلاتی که میتواند کیفیت زندگی را در میان بیماران وابسته به تغذیه و مراقبت‌های پرستاری بهبود بخشد شامل آموزش بیمار، ارتباط با گروه‌های حمایتی، درمان علایم همراه و دریافت دارویی که نیازهای تغذیه‌ای را کاهش دهد، است.
درمان موارد خفیف بیماری شامل برای خوردن روزانه چندین وعده غذایی کوچک و مکرر، نوشیدن مایعات فراوان، مصرف مکمل‌های غذایی و استفاده از داروها برای درمان اسهال و مصرف ویتامین‌ها و مواد معدنی کافی است. یک رژیم غذایی با کالری بالا باید حاوی انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی اصلی مانند آهن، اسید فولیک و ویتامین B12 و کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌های کافی باشد. البته ا پزشک برای رفع اسهال بیمار دارو نیز می‌دهد.
درمان برای موارد متوسط بیماری نیز به همین شکل است، اما ممکن است نیاز به مایعات و مواد معدنی اضافی از طریق وریدی نیز نیاز شود. در سال‌های اخیر پیشرفت‌های درمانی از جمله گزینه های جدید مانند هورمون رشد نوترکیب و آنالوگ‌های پپتید مشابه گلوکاگون و پیشرفت در تکنیک‌های جراحی، طول مدت زمانی که افراد باید روی تزریق کامل وریدی باقی بمانند را کاهش داده است.
برای موارد جدی‌تر و شدید سندرم بیمار باید به جای صرف غذا از یک لوله تغذیه وریدی مواد مغذی را دریافت کند. حتی ممکن است یک لوله به طور مستقیم در معده یا روده کوچک به منظور تأمین مواد غذایی قرار داده شود. بیمار ممکن است تغذیه لوله‌ای دریافت کند یا مصرف غذای دهانی را ادامه دهد، حتی اگر بیشتر مواد مغذی جذب نشود. هر دو تغذیه لوله‌ای و خوردن نرمال، روده باقیمانده را برای عملکرد بهتر تحریک می‌کنند و ممکن است به بیماران اجازه دهند که مواد مغذی تزریقی را متوقف کنند. در صورت بهبودی نسبی می‌توان تغذیه لوله‌ای را متوقف نمود. وقتی که روده‌ی کوچک قادر به عملکرد لازم با طول کوتاهتر خود باشد، ممکن است فرد فقط برای مدت کوتاهی نیاز به درمان داشته باشند. برای اینکه این اتفاق بی‌افتد، دو سال زمان لازم است.
در موارد شدید همیشه نیاز به تغذیه کامل وریدی است. حتی در مواردی، عمل جراحی پیوند بخشی یا تمام روده‌ی کوچک ضروری می‌شود. برخی از بیماران مبتلا به سندرم روده کوتاه شدید نیاز به تغذیه سالم و یا جراحی دارند. ارگان جدید میتواند سندرم روده کوتاه را درمان کند، اما جراحی پیوند، یک جراحی مشکلی است و معمولاً پزشکان زمانی که سایر درمان‌ها نامؤفق باشد، توصیه می‌کنند. بسته به شرایط، درمان‌های دیگری وجود دارد که به روده‌ی کوچک کمک می‌کند تا مواد مغذی و آب بیشتری را جذب کند. بسیار مهم است که از جذب کافی کالری و مواد مغذی در کودکان مبتلا به سندرم روده کوتاه اطمینان حاصل شود، زیرا هنوز در حال رشد هستند. با یک پزشک یا متخصص تغذیه صحبت کنید که بهترین مواد غذایی چیست. دکتر فرزند شما را به طور منظم بررسی خواهد کرد تا اطمینان حاصل کند که او نیاز به درمان اضافی دارد یا خیر. در ادامه به صورت کامل‌تر به هر یک از انواع درمان‌های سندرم روده کوتاه می‌پردازیم.
حمایت تغذیه‌ای
درمان اصلی سندرم روده کوتاه، حمایت تغذیه‌ای است که شامل این موارد خواهد بود:
رژیم غذایی خاصی برای افراد مبتلا به سندرم روده کوتاه وجود ندارد. رژیم غذایی براساس عوامل خاصی از جمله مقدار روده‌ی کوچک تحت تأثیر و چگونگی عملکرد روده‌ی باقی مانده و عوامل فردی تعیین می‌شود. برای مثال به افراد دارای کولون دست نخورده توصیه می‌شود تا یک رژیم غذایی با کربوهیدرات بالا و کم چرب داشته باشند. نوزادان و کودکان به ویژه کسانی که در معرض خطر بالای رشد باکتری‌های روده کوچک هستند، باید یک رژیم غذایی با چربی بیشتر برای کاهش تسریع رشد باکتری‌ها و افزایش انطباق روده داشته باشند. افراد مبتلا به سندرم روده كوتاه اغلب تشويق مي‌شوند تا در مقابل دو يا سه وعده غذاي بزرگ، روزانه پنج يا چند وعده غذايی كوچك بخورند. بزرگسالان باید آب، نوشیدنی‌های انرژی‌زا، بدون کافئین و آب‌میوه‌های نمکی مصرف کنند. کودکان باید به منظور آبرسانی خوراکی کافی بدن و جلوگیری از کم آبی از نوشیدنی‌های ویژه حاوی نمک و مواد معدنی مانند Pedialyte، Naturalyte، Inalyte و CeraLyte که در اکثر فروشگاه‌های مواد غذایی و داروخانه‌ها در دسترس است، مصرف کنند. پزشک میتواند یک برنامه غذایی خاص به بیمار خود ارائه دهد که شامل ریزه‌خواری و اجتناب از غذاهایی اسهال‌آور مانند غذاهایی با قند زیاد، پروتئین و فیبر و دوری از غذاهای پر چرب است.
در تغذیه کامل تزریقی، مایعات، الکترولیت‌ها و ویتامین‌ها و مواد معدنی از طریق یک لوله داخل وریدی به داخل جریان خون منتقل می‌شود. افرادی که نمی‌توانند یا نباید از طریق دهانی غذا یا مایعات کافی دریافت کنند، مواد مورد نیاز بدن خود را با تغذیه وریدی دریافت می‌کنند. برای چند بار اول تغذیه وریدی در بیمارستان انجام می‌شود و سپس فرد میتواند این نوع تغذیه را در منزل ادامه دهد. مقدار زمان لازم برای دریافت تغذیه وریدی در افراد مختلف متفاوت است. برای برخی افراد ممکن است یک نیاز مادام العمر باشد. بیماران که مقادیر زیادی از ایلئوم یا کولون خود را از دست داده‌اند، در معرض از دست رفتن مایعات قابل توجهی هستند و نیاز به مایع درمان طولانی مدت دارند. استفاده طولانی مدت از تغذیه کامل وریدی (TPN) میتواند با عوارض مختلفی از جمله عفونت‌های باکتریایی، عوارض کاتتر وریدی، لخته شدن خون، بیماری‌های کیسه صفرا، بیماری‌های کلیوی و مشکلات کبدی (پرفشاری پورتال، برانگیختن فیبروز کبدی یا سیروز) و سپسیس همراه باشد. مشکلات کلیوی و کبدی در نهایت می تواند منجر به نارسایی کبد یا کلیه شود. سرعت بقاء ۴ ساله در بیمارانی دارای تغذیه تزریقی در حدود ۷۰ درصد است. شایعترین علت مرگ بیماران دارای TPN نارسایی کبدی است.
در روش دیگر، مواد غذایی و مایعات لازم بدن را از طریق یک لوله به طور مستقیم به معده یا روده‌ی کوچک منتقل می‌کنند. در این روش یک لوله‌ی کوچک، نرم و پلاستیکی از بینی یا دهان به داخل معده منتقل می‌شود. سنگهای صفراوی ـ موادی که در کیسه صفرا به صورت غیر طبیعی رشد می‌کنند ـ یک عارضه تغذیه لوله‌ای است.
در مواردی افراد ممکن است به مصرف مکمل‌ها، ویتامین و مواد معدنی در طول یا بعد از تغذیه وریدی و یا لوله‌ای نیاز داشته باشند. در این مورد مهم است که نوزادان مقدار کمی از غذا را به صورت خوراکی دریافت کنند تا بتوانند نحوه‌ی خوردن و بلعیدن را یاد بگیرند. سطح ویتامین های A، D، E و K و فلزات باید در فواصل منظم اندازه گیری شوند و به صورت مناسب جایگزین شوند.
دارو درمانی
داروهایی که پزشک برای درمان سندرم روده کوتاه تجویز می‌کند، عبارت‌اند از:
- آنتی‌بیوتیک‌ها برای جلوگیری از رشد بیش از حد باکتری؛
- مسدود کننده‌های H2 برای ترشح بیش از حد اسید معده؛
- مهار کننده‌های پمپ پروتون برای ترشح بیش از حد اسید معده؛
- عوامل زردی برای بهبود جریان صفراوی و جلوگیری از بیماری کبد؛
- عوامل صفراوی به منظور کاهش اسهال؛
- عوامل هیپوپروتئینی برای افزایش زمان مصرف مواد غذایی برای عبور از روده و افزایش جذب مواد مغذی؛
- هورمون رشد برای بهبود جذب روده؛
بنابراین داروهای مختلفی برای درمان افراد مبتلا به سندرم روده‌ی کوتاه استفاده می‌شود. یکی از این داروها نوعی پپتید مانند گلوکاگون است که در انطباق و توانبخشی پوشش (مخاط) روده مفید است. داروهایی که به درمان اسهال (ضد اسهال) کمک می‌کنند نیز در اغلب موارد استفاده می‌شوند. انواع داروهای ضد اسهال کاربردی شامل دیفنوکسیلات و لوپرامید است. بسیاری از این داروها زمان مصرف مواد غذایی را از طریق روده افزایش می‌دهند و باعث کاهش انقباض و آرام‌سازی ماهیچه‌های روده شده و به مواد غذایی اجازه می‌دهد تا زمان بیشتری را در روده صرف کنند، بنابراین مقدار جذب بدن را بالا برده و اسهال را کاهش می‌دهند. در بیماران مبتلا به سندرم روده کوتاه شدید، جذب داروها یک مسئله مهم است. برای کاهش درصد جذب، دوزهای بالاتری از داروها مورد نیاز است. گاهی اوقات باید از داروهای مصرفی به شکل قطره بینی و یا راه‌های دیگر برای جذب بهتر استفاده شود.
در بعضی موارد شدید بیماری و یا در افرادی که به داروهای دیگر پاسخ نمی‌دهند، اکتروتاید تجویز می‌شود. اکتروتاید در بعضی موارد میتواند اسهال را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
داروهایی که از اسید معده جلوگیری می‌کنند یا آن را کاهش می‌دهند نیز (به عنوان مثال، مسدود کننده‌های گیرنده هیستامین و مهارکننده‌های پمپ پروتون) برای درمان افراد مبتلا به سندرم روده کوتاه استفاده می‌شوند. نمونه‌هایی از این داروها شامل رانیتیدین، امپرازول و لانسوپرازول است. شواهد نشان می‌دهد که ترشحات اسید بیش از حد معده میتواند مانع از سازگاری روده شود. این داروها معمولاً در دوران پس از عمل، زمانی که اسیده معده بیش از حد افزایش می‌یابد، به بیمار داده می‌شوند.
پزشکان ممکن است هورمون تدگلوتاید را برای بزرگسالانی که دارای موارد جدی سندرم روده کوتاه هستند و نیاز به لوله‌های تغذیه‌ای وریدی دارند، تجویز کنند.
گلوتامین، پودری است که میتواند با آب و نوشیدنی مخلوط شود. برخی مطالعات نشان داده است که این دارو ممکن است به روده کوچک کمک کند تا بیشتر مواد مغذی را جذب کند.
سوماتروپین (Zorbtive) یک هورمون رشد انسانی است و به روده کمک می‌کند تا به تنهایی کار کند، بنابراین بیمار نیازی به حمایت غذایی زیاد ندارد. هورمون رشد انسانی، توسط سازمان غذا و دارو برای درمان افراد مبتلا به سندرم روده کوتاه مورد تأیید قرار گرفته است. Zorbtiveشبیه به هورمون رشد تولید شده توسط غده هیپوفیز است. این دارو می تواند توانایی روده کوچک برای جذب مواد مغذی را بهبود بخشد، در نتیجه نیاز به TPN را کاهش می دهد.
جایگزینی آنزیم پانکراس مانند رزین‌های صفراوی به برخی افراد مبتلا به سندرم روده کوتاه داده می‌شود. ترشحات طبیعی پانکراس و صفرا به هضم غذا کمک می‌کنند.
در موارد نادر، در افراد مبتلا رشد بیش از حد باکتریایی، آنتی بیوتیک‌هایی که می‌توانند رشد میکروارگانیسم‌های مضر را از بین ببرند یا مهار کنند، توصیه می‌شود. پروبیوتیک ها برای فرآهم کردن باکتری‌های مفید در روده استفاده می‌شوند. به نظر می‌رسد، کاهش میزان محلول‌های چربی موجود در محلول سویا یا استفاده از امولسیون‌های لیپیدی مبتنی بر روغن ماهی به طور قابل توجهی پیش آگهی بیماری را بهبود می‌بخشد.
عمل جراحي
هدف جراحی افزایش توانایی روده‌ی کوتاه برای جذب مواد مغذی است. تقریباً نیمی از بیماران مبتلا به سندرم روده‌ی کوتاه نیاز به عمل جراحی دارند. جراحی که برای درمان سندرم روده کوتاه استفاده می‌شود، شامل روش‌هایی است که از انسداد روده جلوگیری می‌کند، بخشی از روده را باریک می‌کند، زمان حرکت مواد غذایی را در روده‌ی کوچک آهسته می‌کند و روده‌ی کوچک را می‌بندد. اثرات و نتیجه جراحی و مدت پایداری آن به عواملی چون مقدار روده‌ی برداشته شده، مقدار روده‌ی آسیب دیده، عملکرد عضلات روده و انطباق روده باقی مانده بستگی دارد. برای درمان افراد مبتلا به سندرم روده کوتاه، از انواع تکنیک‌های جراحی استفاده می‌شود. به طور کلی، جراحی به عنوان آخرین گزینه‌ی درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. گزینه‌های جراحی سندرم روده کوتاه بعضی اوقات به جراحی‌های غیر پیوند و پیوند تقسیم می‌شوند. درمان SBS باید با توجه به وضعیت بالینی و فردی بیماران بوده و تصمیم‌گیری در مورد نیاز به جراحی و نوع آن بستگی به عوامل بسیاری دارد. در بیماران مبتلا به سندرم روده کوتاه جراحی میتواند نقش مهمی در جلوگیری، کاهش و در بعضی موارد به تأخیر انداختن شکست درمان داشته باشد. گزینه‌های متعددی برای جراحی و مدیریت بیماری وجود دارد. در بعضی از بیماران، ممکن است جراحی به علت عوارض تغذیه طولانی مدت پاراستامولیک یا استاز محتوای روده و رشد بیش از اندازه باکتری‌ها مورد نیاز باشد.
در جراحی بدون پیوند از روده‌های مصنوعی برای درمان افراد مبتلا به سندرم روده کوتاه استفاده می‌شود. دو روش اصلی شامل روش Bianchi و روش STEP است. در طی روشBianchi، بخشی از روده‌ی به دو بخش تقسیم می‌شود، این بخش ها از هم جدا می شوند و بخش کوچکی از روده را به وجود می‌آورند. یک مطالعه از ۵۳ بیمار تحت درمان با روش Bianchi نشان دهنده میزان بالای بقای ، افزایش وزن و کیفیت بالای زندگی بوده است.
STEP مخفف انتروپلاستی عرضی است. این روش معمولاً در کودکانی که روده‌ی بزرگ کافی دارند، کاربرد دارد. جراحان می‌توانند روده را طولانی‌تر نموده و عملکرد آن را بازگردانند. در طی این روش جراح برش‌های کوچک را به طرف هر یک از قسمت‌های گسترده روده کوچک ایجاد می‌کند و بدین شکل در روده شکل زیگ زاگ ایجاد می‌کند تا باریک‌تر، اما طولانی‌تر شود. روش STEP باعث می‌شود تا غذا در مدت بیشتری از روده عبور کند، زمان بیشتری را صرف تماس با پوشش روده نموده و امکان جذب را بالا ببرد.
Stricturoplasty یک روش برای گسترش روده است. این روش اغلب برای افراد مبتلا به بیماری کرون و برای جلوگیری از نیاز به رزکسیون‌های بزرگ یا متعدد روده انجام می‌شود.. برخی از بخش‌های روده‌ی کوچک، غیر طبیعی گسترش یافته و به طور بالقوه اجازه می‌دهد تا باکتری‌ها را توسعه دهد. بعضی از روش‌ها برای محدود ساختن بخش‌های غیرعادی گسترده روده انجام می‌شود که به معنای سفت شدن روده است.
روش‌هایی که می‌توانند روده کوچک را به کولون بازگرداند تا تداوم یابد نیز در درمان افراد مبتلا به سندرم روده کوتاه اثرگذار است. عوارض جراحی بدون پیوند شامل انسداد روده، نکروز روده، اختلالات روده و اختلال عملکرد آن است.
پیوند روده‌ی کوچک گزینه مناسبی برای برخی افراد مبتلا به سندرم روده کوتاه، به خصوص افرادی که دارای عوارض ناشی از تزریق وریدی مانند نارسایی کبدی یا کسانی که قادر به حفظ تغذیه مناسب با سایر روش‌های درمانی نیستند، است. در طی عمل پیوند روده‌ی کوچک، بیماری روده کوتاه برطرف می‌شود. عوارض مختلفی از جمله عفونت، پس زدن پیوند و بیماری لنفوپرولیفراتیو میتواند با پیوند روده کوچک اتفاق بی‌افتد. علاوه بر این، روش پر هزینه‌ای است و نیاز به استفاده مادام العمر از داروهای سرکوب کننده ایمنی برای کاهش احتمال رد شدن پیوند دارد. بعضی افراد ممکن است یک پیوند کوچک روده همراه با پیوند کبد (به عنوان مثال، در مواردی با نارسایی قریب الوقوع یا کبد) یا سایر اعضای بدن مانند کلیه یا پانکراس دریافت کنند.
پیوند روده جراحی است، برای از بین بردن یک بخش بیمار و آسیب دیده‌ی روده‌ی کوچک و سپس جایگزین نمودن آن با بخشی از روده‌ی کوچک سالم فردی به نام اهدا کننده که به تازگی فوت کرده است. گاهی اوقات یک اهدا کننده زنده میتواند بخشی از روده‌ی کوچک خود را اهدا کند. جراحان پیوند ـ پزشکانی که در انجام جراحی پیوند متخصص هستند ـ عمل جراحی را در بیماران که در روش‌های درمانی دیگر شکست خورده و یا دچار عوارض طولانی مدت شده‌اند، همراه با یک تیم پیوند روده در یک بیمارستان انجام می‌دهند. در این جراحی بیمار نیاز به بی‌هوشی دارد. عوارض پیوند روده شامل عفونت و رد پیوند عضو است. یک پیوند مؤفق روده میتواند یک درمان نجات دهنده برای افراد مبتلا به نارسایی روده‌ای ناشی از سندرم روده کوتاه باشد. تا سال ۲۰۰۸، جراحان پیوند تقریبا ۲۰۰۰ پیوند روده را در ایالات متحده انجام دادند، حدود ۷۵ درصد آنها در بیماران جوانتر از ۱۸ سال بوده است. در صورت انتخاب این گزینه پزشک بیمار را در لیست انتظار گیرنده روده کوچک قرار می‌دهد. پس از پیوند، بیمار ۶ هفته یا بیشتر در بیمارستان بستری می‌ماند. بیمار باید از داروهای کاهنده سیستم ایمنی بدن استفاده کند تا از رد ارگان جدید جلوگیری شود. فرد برای ادامه زندگی خود به دارو و بررسی‌های منظم نیاز خواهید داشت. پیوند اعضا یک گزینه درمانی امیدبخش است، اما همچنان مشکلاتی دارد. مرگ و میر زودهنگام پس از عمل میتواند تا ۳ درصد باشد. بیمارانی که تحت جراحی پیوند قرار می‌گیرند، در معرض رد حاد، رد مزمن و ترومبوز وریدی کبدی یا مزانتریک، سپسیس سیستمیک با پاتوژن‌های معمولی و یا موجودات فرصت‌طلب (به عنوان مثال، سیتومگالوویروس)، اختلالات لنفوپرولیفراتیو یا بدخیمی هستند. عوارض عمومی جراحی شامل خونریزی، سپسیس زخم، اختلال عملکرد ریوی بعد از عمل، آسیب حاد کلیه و آمبولی ریه است.
پیشرفت تکنیک‌های جراحی، تکنیک‌های جدید سرکوب ایمنی، بهبود مدیریت پس از جراحی، زمان مناسب پیوند و انتخاب ایمن و صحیح اهداکننده میتواند باعث پیوند روده با مدیریت مداوم شود. این به طور عمده برای بیماران مبتلا به عملکرد کبدی معقول و یا بیماری کبدی که به سیروز نرسیده است و همچنین برای بیمارانی که از مایعات قابل ملاحظه‌ای برخوردارند و در صورت وجود مداخلات مکرر و شدید بدون وجود مدیریت مناسب پزشکی، مناسب باشند.
دانشمندان به دنبال درمان‌های جدید برای سندرم روده کوتاه در آزمایشات بالینی هستند. در این آزمایشات داروهای جدید را بررسی می‌کنند تا از ایمنی آن مطمئن شوند. آنها اغلب به دنبال راهی برای هستند تا داروهای جدیدی را که برای همه در دسترس نیستند، امتحان کنند.
اگچه مقابله با علایم بیماری مانند اسهال مشکل است، اما مبتلایان سندرم روده کوتاه نباید چرخه زندگی خود را از دست بدهند. کافی است تا با پزشک خود در تماس بوده و برنامه درمان خود را دنبال کنید تا بتوانید همه چیز را کنترل کنید. با وجود نبود رژیم غذایی خاص در این بیماری ولی می‌توان با کمک متخصص تغذیه یک برنامه غذایی مناسب فاقد چربی و کربوهیدات را دنبال نمود.
ورزش برای بدن و ذهن بیمار مناسب است. پزشک میتواند اطلاعات مفیدی درباره‌ی نوع ورزش مناسب و میزان آن ارائه دهد. کمک گرفتن از اعضای خانواده، دوستان و اعضای جامعه می تواند به بیمار کمک کند تا کارهایش را انجام دهد. گروه‌های پشتیبانی می‌توانند راهی عالی برای دریافت مشاوره و درک دیگر افراد مبتلا به سندرم روده کوتاه باشند.
با تمام این تفاسیر بیمار میتواند با همکاری نزدیک با پزشک خود، علایم خود را تحت کنترل داشته و زندگی فعال خود را حفظ کند. سندرم روده کوتاه در صورتی که بیمار برنامه درمان خود را دنبال نکند، میتواند بسیار جدی و دردسرساز شود. محققان دریافته‌اند که رژیم غذایی و تغذیه نقش مهمی در ایجاد یا پیشگیری از سندرم روده کوتاه ایفا می‌کند. در برخی افراد، وضعیت به تدریج بهبود می‌یابد و پس از مدتی به درمان پیچیده نیاز نیست. از بین رفتن سندرم روده کوتاه به سن بیمار، میزان سلامت کلی، مقدار باقی مانده روده کوچک و بزرگ و ابتلا به سایر بیماری‌های گوارشی مانند بیماری کرون بستگی دارد.
علایم سندرم روده کوتاه
علایم سندرم روده کوتاه و شدت آن میتواند بسته به طول و میزان اختلال عملکرد قسمت باقي‌مانده يا ناپايدار روده‌ی كوچك متفاوت باشد. از آن‌جایی که سندرم روده‌ی کوتاه میتواند تا حد زیادی در افراد مختلف، متفاوت بروز کند، باید توجه داشت که ممکن است افراد مبتلا تمام نشانههای مورد بحث را نداشته باشند. لازم است تا افراد بیمار یا والدین کودکان یا نوزادان آسیب دیده با پزشک و تیم پزشکی خود درباره‌ی موارد خاص، علایم همراه و پیش آگهی کلی آنها صحبت کنند.
یکی از علایم اصلی سندرم روده‌ی کوچک اسهالی است که از بین نمی‌رود. اسهال میتواند منجر به کم‌آبی، سوء‌تغذیه و کاهش وزن بیمار شود. مدفوع مایع و آبکی حاوی مایع و الکترولیت بیشتری نسبت به مدفوع جامد است. از دست دادن آب به این معنا است که بدن مایع و الکترولیت از جمله سدیم، پتاسیم و کلرید به اندازه کافی ندارد. سوء‌تغذیه، بیماری است که وقتی بدن مقدار مناسب ویتامین‌ها، مواد معدنی و مواد مغذی مورد نیاز برای حفظ بافت سالم و عملکرد اندام را تأمین نمی‌کند، گسترش می‌یابد. سوء‌تغذیه می تواند باعث تورم شکم، از دست دادن آب بدن، از دست دادن توده‌ی عضلانی،خشکی پوست و پوسته پوسته شدن آن شود. سندرم روده کوتاه حتی میتواند منجر به اختلال رشد در نوزادان و کودکان به علت کمبود مواد غذایی شود. افزایش بیش از حد باکتری های طبیعی در روده‌ی کوچک کودکان مبتلا به سندرم روده کوتاه معمول است. تشدید اسهال، ضعف، و افزایش دفع مواد مغذی در این شرایط ممکن است رخ دهد. این مشکلات میتواند شدید باشد و بدون درمان مناسب تهدیدی برای زندگی فرد محسوب گردد. علایم و نشانههای دیگر شامل:
- نفخ؛
- گرفتگی؛
- خستگی؛
- سوزش سر دل؛
- گاز بیش از حد روده؛
- استفراغ؛
- ضعف؛
- مدفوع بی‌رنگ، چرب و بدبو؛
- تورم (ادم) به خصوص در پاها؛
- کاهش وزن.
افرادی که مبتلا به سندرم روده کوتاه هستند، با احتمال بیشتری دچار آلرژی و حساسیت غذایی از جمله عدم تحمل لاکتوز خواهند شد. عدم تحمل لاکتوز شرایطی است که در آن افراد، علایم گوارشی مثل نفخ، اسهال و گاز پس از خوردن یا نوشیدن شیر یا محصولات لبنی دارند.
لازم است تا افراد مبتلا و والدین کودکان مبتلا، با علایم کمبود آب شدید آشنا باشند تا در صورت بروز فوری به پزشک مراجعه کنند. علایم کمبود آب شدید عبارت‌اند از:
- تشنگی بیش از حد؛
- ادرار تیره رنگ؛
- ادرار کم؛
- سرگیجه یا ضعف؛
- پوست خشک؛
نوزادان و کودکان بیشتر دچار کم‌آبی می‌شوند. علایم کمبود آب در کودکان شامل:
- خشکی دهان و زبان؛
- فقدان اشک هنگام گریه کردن؛
- خیس نشدن پوشک برای ۳ ساعت یا بیشتر؛
- رفتار غيرعادي لرزان يا خواب آلود؛
- چشمان یا گونه های گود شده؛
- تب؛
روده‌ی کوچک یک لوله بلند و باریک است که از معده تا روده‌ی بزرگ امتداد دارد. این قسمت بیشتر در عمل هضم و جذب مواد مغذی در بدن نقش دارد. وقتی که روده‌ی کوچک آسیب ببیند یا به علل خاصی مانند جراحی قسمتی از خود را از دست بدهد، افراد مبتلا ممکن است توانایی جذب مقدار کافی آب، ویتامین‌ها و سایر مواد مغذی را از دست بدهند. انواع مختلفی از علایم اضافی ممکن است به دلیل عدم دریافت مقدار کافی ویتامین یا مواد معدنی خاص با سندرم روده کوتاه همراه باشد. در ادامه به بعضی از نمونه‌های کمبود ویتامین و مواد معدنی و علایم بالقوه آنها می‌پردازیم.
- کمبود ویتامین A میتواند با مشکلات شب کوری و خشکی غیر طبیعی و ضخیم شدن ملتحمه و قرنیه چشم همراه باشد. این ویتامین نقش مهمی در حفظ سلامتی پوست دارد.
- کمبود ویتامین B میتواند موجب ایجاد شرایط نامساعد مختلفی از جمله التهاب دهان و زبان، پوسته پوسته شدن لب، تورم به دلیل تجمع مایع (ادم)، سطوح پایین سلول‌های قرمز خون (کم خونی)، ضعف برخی عضلات چشم، ضربان قلب نامنظم (تاکیکاردی یا برادی کاردی)، آسیب اعصاب خارج از سیستم عصبی مرکزی (نوروپاتی محیطی) و تشنج شود.
- کمبود ویتامین D در کودکان میتواند منجر به درد در پاها و نرم شدن ساختار استخوان شود. در کودکان همچنین ممکن است، سرعت رشد کند و در نهایت منجر به کوتاه ماندن قد کودک گردد. به علت تضعیف استخوان‌ها (پوکی استخوان) افراد مبتلا مستعد شکستگی خواهند بود. کمبود ویتامین D میتواند باعث کاهش سطح کلسیم خون و همچنین اسپاسم‌های مکرر عضلانی و حس ناخوشایند بر روی پوست مانند احساس سوزن سوزن شدن، گردد.
- کمبود ویتامین E میتواند منجر به گرفتگی شدید عضلانی، سوزن سوزن شدن، از دست دادن هماهنگی عضلانی، تورم غیر طبیعی به علت تجمع مایع (ادم) و مشکلات بینایی شود.
- کمبود ویتامین K میتواند خونریزی طولانی مدت و تمایل به خونریزی را به راحتی ایجاد کند. افراد مبتلا ممکن است به علت خونریزی دچار تغییر رنگ پوست ناشی از خونریزی در زیر سطح پوست (اکیموز) و لکه‌های بنفش بر روی پوست به دلیل خونریزی داخل (پورپورا) شوند.
- کمبود آهن ممکن است سبب ظاهر بد رنگ و یا تغییر رنگ پوست، التهاب زبان و ناخن‌های غیر طبیعی شود. در موارد شدید، میتواند موجب ضعف، خستگی و دشواری تمرکز گردد.
- کمبود روی ممکن است باعث آسیب غشای مخاطی دهان (استوماتیت)، ریزش مو (آلوپسی)، بهبود زخم ضعیف و بثورات قرمز پوستی شود.
علل سندرم روده کوتاه
روده‌ی کوچک بسیاری از مواد مغذی موجود در مواد غذایی مصرفی را جذب می‌کند. با از دست رفتن نیمی یا قسمتی از روده‌ی کوچک فرد قادر به جذب مواد مغذی کافی برای حفظ سلامتی و وزن خود نخواهد بود. به طور كلي سندرم روده کوتاه در طول زندگي و یا از بدو تولد اختلال ایجاد می‌کند. برخی از نوزادان، بخش زیادی از روده‌ی کوچک خود را به صورت مادرزادی از دست می‌دهند. سندرم روده کوتاه ناشی از اختلال مادرزادي شايع است. اما شایعترین علت سندرم روده کوتاه، ناشی از برداشت قسمتی از روده‌ی کوچک در طی عمل جراحی است. با این وجود، سندرم روده کوتاه میتواند از هر گونه بیماری، آسیب یا وضعیتی كه مانع از كارکرد طبیعی روده‌ی كوچك حتی در مواردی که طول روده تغییر نمی‌کند، ناشی شود.
در نوزادان شایعترین علت جراحی برداشت روده‌ی کوچک، انتروکولیت غدد لنفاوی و وضعیتی است که با از دست دادن بافت روده مشخص می‌شود. به طور خاص در این بیماری پوشش دیواره‌ی روده می‌میرد و از بین می‌رود. پوشش روده عمل جذب را انجام می‌دهد. علت از بین رفتن این بافت همیشه تشخیص داده نمی‌شود، اما معمولاً حذف بخش آسیب دیده‌ی روده‌ی کوچک را ضروری می‌سازد. این مشکل در اغلب نوزادانی زودرس یا مبتلا به نارسایی و بیماری زمینه‌ای رخ می‌دهد.
شرایط دیگری که میتواند منجر به جراحی برداشت بخشی از روده‌ی کوچک در نوزادان شود، شامل نقایص مادرزادی روده مانند پیچ‌خوردگی روده، گاستروشیزیس(زمانی که روده طریق بند ناف از بدن بیرون می‌آید) و فتق داخلی (زمانی رخ می‌دهد که روده‌ی کوچک جابجا شده) است. گسترش غیرطبیعی روده قبل از تولد ممکن است باعث تنگ شدن (آترزی) قسمت‌هایی از روده‌ی کوچک شود که میتواند به سندرم روده‌ی کوتاه منجر گردد. بیماری هیرشپرونگ ( اختلال عصبی و عملکردی شکم ) در موارد نادر به روده‌ی کوچک گسترش می‌یابد و همچنین میتواند منجر به سندرم روده‌ی کوتاه شود. در برخی موارد، نوزادان با یک روده‌ی کوتاه (سندرم روده کوتاه مادرزادی) متولد می‌شوند. علت دقیق کوتاهی روده‌ی کوچک در این موارد به طور کامل درک نشده است و چندین نظریه متفاوت وجود دارد. تحقیقات بیشتری برای تعیین عوامل سندرم روده کوتاه مادرزادی لازم است.
در کودکان و بزرگسالان بزرگ‌تر، علل سندرم روده کوتاه شامل بیماری کرون، آسیب به روده کوچک ناشی از عدم جریان خون (ایسکمی) به سبب انسداد عروق خونی، بیماری‌های عروق خونی یا اختلالات لخته شدن بیش از حد (اختلالات انعقاد خون)، آسیب به روده‌ی کوچک ناشی از سرطان و یا درمان سرطان از جمله جراحی حذف بخش سرطانی روده کوچک یا مضرات پرتودرمانی است.
حذف یا از دست دادن یک بخش از روده کوچک لزوماً منجر به سندرم روده کوتاه نمی‌شود. عوامل دیگر نقش مهمی در پیشرفت این اختلال دارند. این عوامل عبارت‌اند از:
- بخش خاصی از روده که از بین رفته است؛
- طول باقیمانده روده‌ی کوچک؛
- حذف یا عدم حذف کولون؛
- وجود یا عدم وجود دریچه ایلئوسکال؛
- ابتلا به بیماری زمینه‌ای و سلامت فرد؛
- سن بیمار؛
- میزان انطباق بخش باقی مانده سالم روده‌ی کوچک؛
عوارض ناخوشایند سندرم روده کوتاه و مشکل کم آبی شدید بدن
سندرم روده کوتاه در صورت عدم پیگیری به موقع میتواند علاوه بر سوء‌تغذیه باعث عوارض ناخوشایند دیگری در فرد شود. عوارض سندرم روده کوتاه عبارت‌اند از:
- زخم معده ( پوشش معده یا دوازدهه به سبب ترشح اسید معده زخم می‌شود.)
- سنگ کلیه ( قطعات جامد سنگی شکل در کلیه‌ها ایجاد می‌شود.)
- رشد بیش از حد باکتری‌های روده‌ی کوچک ( بیماری که در آن تعداد زیادی از باکتری‌ها در روده‌ی کوچک رشد می‌کنند.)
- مشکلات سیستم عصبی ( ناشی از کمبود ویتامین B12 )
- بیش از حد اسیدی شدن خون (متابولیک اسیدوز ناشی از اسهال)
- کبد چرب؛
- کم خونی فقر آهن؛
- درد استخوان و پوکی استخوان
در صورتی که مشکل کم آبی شدید بدن بدون پاسخ و درمان بماند، میتواند مشکلات جدی سلامتی ایجاد کند از جمله :
- آسیب ارگان‌ها
- شوک: زمانی که فشار خون پایین مانع از رسیدن خون و اکسیژن به اندام‌ها می‌شود.
- کما: یک حالت مبهم که در آن فرد آگاه نیست.
مراحل سندرم روده کوتاه، فاز حاد، انطباق و مرحله نگهداری
تغییرات فیزیولوژیک و سازگاری بیماران مبتلا به سندرم روده کوتاه در سه مرحله دیده می‌شود. بنابراین مراحل سندرم روده کوتاه عبارت‌اند از:
- فاز حاد بلافاصله پس از برداشتن روده‌ی بزرگ رخ می‌دهد و ممکن است تا ۳ الی ۴ ماه ادامه یابد. این فاز با سوء‌تغذیه و از دست دادن مایعات و الکترولیت از طریق دستگاه گوارش همراه است. از دست دادن مایعات و الکترولیت از طریق دستگاه گوارش ممکن است تا ۶ الی ۸ لیتر در روز باشد. بیماران نتایج آزمایش غیر طبیعی عملکرد کبد و هیپربیلی‌روبین موقت را تجربه خواهند کرد. کمبود آب بدن و عدم تعادل الکترولیتی تهدید کننده زندگی است. بیمارانی که کمتر از ۱۰۰ سانتیمتر روده‌ی کوچک دارند، نیاز به تغذیه وریدی کامل (TPN) دارند. حضور کولون ممکن است نقش مهمی در نتیجه این بیماران داشته باشد.
- فاز انطباق معمولاً ۲ الی ۴ روز پس از برداشتن روده آغاز می‌شود و ممکن است تا ۱۲ الی ۱۸ ماه ادامه یابد. در این فاز ممکن است تا ۹۰ درصد انطباق روده رخ دهد. تغذیه زود هنگام با رژیم غذایی با غلظت بالا میتواند مدت زمان TPN را کاهش دهد.
- در مرحله نگهداری، ظرفیت جذب دستگاه گوارش به حداکثر خود می‌رسد. برخی از بیماران هنوز ممکن است، نیاز به TPN داشته باشند. در سایر بیماران، هوموستاز تغذیه‌ای و متابولیکی میتواند با وعده‌های غذایی کوچک و حمایت مکمل غذایی برای زندگی به دست آید. این بیماران همچنین نیاز به مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی از جمله ویتامینA، B12 ، D، منیزیم و روی دارند.
