ورم معده(التهاب معده یا گاستریت معده) علت، علائم و درمان
ورم معده اصطلاحی است که که توسط عامه‌ی مردم (و گاهی توسط پزشکان) برای توصیف وضعیتی به نام گاستریت به کار می‌رود که در آن شخصبه صورت دوره‌ای دچار ناراحتی و درد معده (معمولا بعد از غذا خوردن) می‌شود که این حالت گاهی با حالت تهوع و استفراغ همراه است. این وضعیت همچنین ممکن است با عنوان “ناراحتی معده” یا “سوءهاضمه” نیز نامیده شود.
گاستریت یا ورم معده چیست؟
گاستریت یک اصطلاح پزشکی است که به معنای التهاب غشای مخاطی معده است و در صورتی به بیمار اطلاق می‌شود که وجود التهاب و آسیب در جداره‌ی داخلی معده در نمونه‌های گرفته شده طی آندوسکوپی فوقانی، تشخیص داده شده باشد. ممکن است این مسئله به نظر شما عجیب برسد اما “گاستریت” در معنای واقعی آن در اصطلاح پزشکی، معمولا موجب بروز دوره‌های سوءهاضمه نمی شود (این موضوع حداقل در مورد گاستریت مزمن کاملا صحت دارد).
انواع گاستریت
گاستریت یا ورم معده دو نوع است: حاد و مزمن
گاستریت حاد- (الف) درد بسیار تیر کشنده و شدید (ب) به وجود آمدن ناگهانی درد و شدت گرفتن سریع آن (ج) کوتاه بودن مدت زمان درد شدید
معده
گاستریت مزمن – طولانی مدت بودن درد معده، عود کردن مکرر درد در بازه‌ی زمانی طولانی و اغلب، شدت گذفتن درد به طور تدریجی
غشای مخاطی معده چیست؟
معده دارای یک پوشش داخلی یا همان غشای مخاطی است. این غشا باید هیدروکلریک اسید تولید کند تا به وسیله‌ی آن غذا هضم شود و از طرف دیگر خودش را در برابر همان اسید تولید شده محافظت کند تا آسیب نبیند. این کار توسط غددی انجام می‌شوند که در غشای مخاطی قرار دارند و دارای سه نوع مختلف هستند.
گاستریت حاد چیست؟
گاستریت حاد زمانی رخ می‌دهد که مخاط داخلی معده به‌طور ناگهانی ملتهب می‌شود. زمانی که متخصص گوارش آندوسکوپی فوقانی را انجام می‌دهد، پوشش داخلی معده قرمز و ملتهب به نظر می‌آید و در نمونه‌های گرفته شده از مخاط داخلی معده تعداد زیادی سلول‌های التهابی (عمدتا گلبول‌های سفید خو به نام لکوسیت) وجود دارد. همچنین ممکن است شکاف‌های کوچکی در سطح پوشش داخلی معده وجود داشته باشد که به آنها خوردگی حاد گفته می‌شود و حتی ممکن است در برخی نواحی کمی خونریزی وجود داشته باشد.
گاستریت مزمن چیست؟
گاستریت مزمن به معنای التهاب خفیف اما دائمی مخاط داخلی معده است. در این حالت در حالی که سلول‌های سالم در لایه مخاطی معده از بین می‌روند، این لایه به تدریج نازک‌تر می‌شود. سلول‌های التهابی شامل لنفوسیت‌ها در مخاط معده حضور دارند که نشان دهنده‌ی وجود واکنش سیستم ایمنی بدن هستند. این مشکل، خصوصا در کشورهای کمتر توسعه یافته، بسیار شایع است. در صورتی که گاستریت مزمن برای سالهای طولانی ادامه داشته باشد، پیشرفت کرده و به مرحله‌ای به نام متاپلازی می‌رسد که در این مرحله احتمال ابتلای شخص به سرطان معده کمی بیشتر می‌شود.
علت بروز گاستریت یا ورم معده چیست؟
علل بروز گاستریت حاد
گاستریت حاد بر اثر حضور مواد محرکی ایجاد می‌شود که لایه‌ی مخاطی معده را شدیدا تحریک می‌کنند. مواد محرک می‌تواند شامل آسپرین یا سایر داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، سموم (مانند الکل بسیار قوی) و برخی عوامل عفونی خاص مانند میکروب هلیکوباکتری می‌شود. معمولا این التهاب با از بین رفتن عوامل محرک، ظرف مدت زمان کوتاهی فروکش می‌کند.
میکروب معده یا هلیکوباکتری چیست؟
هلیکوباکتری (یا میکروب معده یا H. pylori) یکی از انواع بسیار زیادی از باکتری‌هایی است که درون معده وجود دارند. در واقع، تخمین زده شده است که بیش از نیمی از جمعیت جهان این باکتری را در معده‌ی خود دارند اما هیچوقت به مشکلی دچار نمی شوند. به هر حال میکروب هلیکوباکتری یک عامل عفونی است که ریسک ابتلا به سرطان معده ، گاستریت و زخم معده را بالا می‌برد.
علل بروز گاستریت مزمن
گاستریت مزمن معمولا بر اثر عفونت با میکروب هلیکوباکتری ایجاد می‌شود. سایر علل ابتلا به گاستریت مزمن که کمتر شایع هستند عبارتند از:
ابتلا به بیماری‌های خود ایمنی
برخی عفونت‌های خاص و نادر(مانند ایدز)
بیماری کرون
جراحی‌هایی که در دستگاه گوارش انجام می‌شود و باعث می‌شود معده بیشتر در معرض صفرا قرار گیرد.
علائم گاستریت چیست؟
علائم گاستریت حاد
گاستریت حاد معمولا به‌طور ناگهانی ناراحتی معده و درد در قسمت فوقانی شکم و احساس ناراحتی و بدحالی در بیمار می‌شود چرا که بدن سعی دارد از دست ماده‌ی محرک رها شود. سایر علائم گاسترین حاد عبارتند از:
· حالت تهوع و استفراغ
· نفخ معده و دفع گاز معده
· کاهش وزن و از دست دادن اشتها
· علائم گاستریت مزمن
در بسیاری از موارد، گاستریت مزمن هیچ علائمی ندارد. زمانی که آسیب معده برای مدت زمانی بسیار طولانی ادامه پیدا می‌کند و به مخاط داخلی معده آسیب شدید وارد می‌شود، دیگر معده نمی تواند مقدار کافی اسید تولید کند. این موضوع می‌تواند باعث سوءهاضمه و ناراحتی‌های گوارشی شود.
گاستریت مزمن همچنین باث می‌شود که معده قابلیت تولید یک ماده مهم به نام “فاکتور داخلی” را از دست بدهد. این ماده برای جذب ویتامین B12 بسیار مهم است. بنابراین شخص دچار کمبود ویتامین B12 شده و کمبود این ویتامین نهایتا می‌تواند باعث بروز کم خونی خطرناک شود که علائم زیر را ایجاد می‌کند:
· خستگی
· کم خونی
(به ندرت) بروز علائمی در دست‌ها و پاها مانند بی حسی و گزگز یا سوزن سوزن شدن
وجود این کم خونی به راحتی با آزمایش خون ساده قابل تشخیص است.
گاستریت چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص گاستریت حاد
اگر علائم ناشی از گاستریت به حدی شدید باشند که بیمار به پزشک مراجعه کند، معمولا تشخیص ابتلا به گاستریت با توجه به شرح حال بیمار ساده است. اما در صورتی که مشکل بیمار ادامه پیدا کند (یا برای مدت زیادی پیش از این وجود داشته است) و یا همراه با خونریزی باشد، انجام آزمایش آندوسکوپی فوقانی یا GED برای بررسی بیشتر وضعیت معده، ضروری است.
تغییرات ایجاد شده‌ی ناشی از التهاب معمولا تنها به معده محدود می‌شوند و تا روده‌ی کوچک گسترش پیدا نمی کنند. معمولا در پروسه‌ی تشخیصی سایر تست‌های تشخیصی مانند رادیوگرافی، اسکن (اسکن ام.آر.آی یا سی.تی.اسکن) ضرورتی پیدا نمی کنند مگر اینکه پزشک در حین معاینه‌ی بیمار به وجود بیماری‌ها یا مشکلات دیگر مشکوک شود.
تشخیص گاستریت مزمن
تشخیص گاستریت مزمن با آزمایش کردن یک نمونه گرفته شده از مخاط داخلی معده، ممکن است. نمونه برداری از جداره داخلی معده توسط آندوسکوپی فوقانی انجام می‌شود. همچنین ممکن است آزمایشات تشخیصی دیگری از جمله تست هلیکوباکتری، ضرورت پیدا کند.
گاستریت چگونه درمان می‌شود؟
درمان گاستریت حاد
واضح است که اولین مهم‌ترین اقدام در درمان گاستریت مزمن، از میان بردن عامل تحریک کننده و به وجود آورنده‌ی التهاب است. در این موارد استفاده از آنتی‌اسیدهای ساده، داروهای قویتر مانند آنتگونیت‌های H2 (مانند Tagamet و Zantac)، یا داروهای پمپ پروتون ( مانند Nexium) برای کاهش اسید معده مفید هستند. همچنین ممکن است نیاز به استفاده از داروهای ضدتهوع نیز باشد.
در صورتی که علائم بیمار با مراقبت‌های اولیه بهبود پیدا نکردند و یا استفذاغ بیمار همراه با خون باشد، لازم است که با پزشک متخصص مشورت شود تا معاینات و آزمایشات تشخیصی بیشتری برای بررسی وضعیت بیمار صورت بگیرد. در صورتی که وجود میکروب هلیکوباکتری در معده تشخیص داده شود معمولا ترکیبی از چند آنتی‌بیوتیک برای دو هفته برای بیمار تجویز می‌شود. در اغلب موارد گاستریت حاد سریعا فروکش می‌کند مگر اینکه با انجام درمان‌های اولیه، عفونت یا عامل التهابی از بین نرفته باشد.
درمان گاستریت مزمن
برای آن که از پیشروی بیشتر بیماری گاستریت مزمن جلوگیری شود، در ابتدا لازم است که علت بروز التهاب یا عفونت (که معمولا میکروب هلیکوباکتری است) برطرف شود، اما حتی در صورت انجام این کار نیز تنها از پیروی بیماری جلوگیری می‌شود و به ندرت پیش می‌آید که مخاط داخلی معده به وضعیت قبلی خود بازگردد. کمبود ویتامین B12 نیز با انجام تزریقات مداوم جبران می‌شود.
بیمارانی که تغییرات مخاط داخلی معده در آنها بسیار شدید است و ممکن است سرطانی شود، لازم است هر ساله تست آندوسکوپی را انجام دهند تا طی این تست وجود هر گونه زخم یا ضایعه‌ای که ممکن است تبدیل به سرطان شود، تشخیص داده شود.
به خاطر داشته باشید:
گاستریت حاد: بر اثر عفونت یا یک عامل محرک ایجاد می‌شود و باعث بروز ناگهانی ناراحتی و در معده می‌شود. اما با از بین بردن عامل التهاب نیز این درد و ناراحتی به سرعت فروکش می‌کند.
گاستریت مزمن: وضعیتی است که در آن مخاط داخلی معده در بلند مدت در معرض آسیب قرار می‌گیرد. عامل التهاب و آسیب معمولا میکروب هلیکوباکتری است. گاستریت مزمن معمولا باعث درد یا سوءهاضمه نمی‌شود اما بروز آسیب‌های شدید به مخاط معده می‌تواند باعث فقر ویتامین B12 و کم‌خونی شدید شود.
